omroep flevoland

Een hondentrainingscentrum, een oefenplek voor militairen of een opvanglocatie voor uitgeprocedeerde asielzoekers; sinds de sluiting van de Almeerse gevangenis in 2019, zijn er veel plannen geweest voor het leegstaande complex. Maar tot nu toe staat het gebouw van meer dan 24.000 vierkante meter nog altijd leeg. Wat gebeurt er nu met de lege gevangenis in Almere?

De gemeente Almere zit al een tijd met de PI (Penitentiaire Inrichting), in de volksmond ook wel 'Almere Binnen', in de maag. Die zorgen begonnen toen minister Van der Steur de sluiting in 2016 aankondigde. De gevangenis moest dicht vanwege de dalende criminaliteit en het opleggen van lagere straffen. Volgens het Rijk zouden er binnen vijf jaar in het hele land drieduizend cellen leeg komen te staan.

Gevangenis als toeristentrekpleister?
Op dat moment bood de inrichting nog onderdak aan 360 gevangenen en was het complex net uitgebreid. Ook werkten er meer dan 250 mensen in de gevangenis. Al voor de sluiting kwamen politieke partijen met plannen voor het grote complex; zo wilde D66 dat de gevangenis toegankelijk zou worden voor toeristen.

Op 1 januari 2019 sloot de gevangenis officieel de deuren. Daarna begint een lange periode van onduidelijkheid. Het ministerie van Justitie en het Rijksvastgoedbedrijf laten in 2020 weten niet te weten welke functie het gebouw moet krijgen. Op die manier wordt het dan ook moeilijk om het pand voor andere dingen te gebruiken dan alleen een gevangenis.

De PI in 2018

Het complex is helemaal verlaten

Slopen lukt ook niet
Eén van die opties is gedeeltelijke sloop en transformatie naar een kantoorpand. Een andere is een complete transformatie naar een andere functie, zoals wonen. Zo'n transformatie is niet uniek; een goed voorbeeld is de 'Koepelgevangenis' in Haarlem, die nu gebruikt wordt als collegegebouw.

Maar zelfs het slopen lijkt niet te lukken, omdat de Almeerse gemeenteraad niet tot een eenduidig beeld kan komen over het complex. En daarmee de bestemming niet veranderd kan worden. Weer terug bij af dus.

Begin 2023 wordt duidelijk dat het Rijk de oude PI daadwerkelijk wil gebruiken. Er zouden gesprekken lopen tussen het Rijk en de gemeente Almere over het opvangen van zogeheten 'veiligelanders', asielzoekers die uit relatief veilige landen komen en dus weinig kans maken op een verblijfsvergunning. Deze groeiende groep mensen is een hoofdpijndossier voor het Rijk en het COA, omdat ze voor relatief veel overlast zorgen.

Gemeenteraad maakt zich zorgen
De Almeerse gemeenteraad lijkt niet enthousiast over het plan. Meerdere raadsleden maken zich zorgen over de mogelijke overlast, helemaal nu de stad ook nog met een tekort aan politie-agenten kampt. Daarop stelt de gemeente harde eisen aan het Rijk: zo wil de gemeente extra hulp met statushouders, moet de stad extra agenten krijgen en moet Almere de volledige regie krijgen over de opvang.

Maar die gesprekken schieten niet bepaald op. Door het vallen het van kabinet, nota bene over het migratiebeleid, en ziekte van de verantwoordelijke staatssecretaris zijn er tot nu toe drie gesprekken gevoerd. Een woordvoerder van de gemeente laat weten dat er begin 2024 een update naar de gemeenteraad gaat met meer nieuws.

Gemeente buitenspel?
Het is nog maar de vraag of er dan al harde afspraken liggen tussen het Rijk en Almere. Al zouden die afspraken juridisch gezien helemaal niet nodig zijn. De gemeente is namelijk geen eigenaar van de grond, dat is het Rijksvastgoedbedrijf. Theoretisch gezien hoeft het Rijk dus helemaal niet met de gemeente in gesprek.

Hoewel het Rijk niet met de gemeente hoeft te praten, wil de landelijke overheid waarschijnlijk niet de relatie met Almere op het spel zetten. En dus blijven de plannen voorlopig nog even een stip op de horizon. Én lijkt de kans dat de gevangenis, na bijna zes jaar eindelijk weer een doel krijgt, ook volgend jaar steeds kleiner te worden.