omroep flevoland

Voor Omroep Flevoland onderzoekt de Ghanees-Nederlandse programmamaker Nathan de Vries welke lessen hij kan leren van de oer-Hollandse geschiedenis van het voormalig eiland. In deel 2 verdiept Nathan zich in 'oude pijn'. In 2025 is Schokland dertig jaar UNESCO Werelderfgoed.

"Als ik me verdiep in mijn familiegeschiedenis, dan schrik ik", zegt Schokker nazaat Kees Mossel uit Emmeloord. "Allerlei gevoelens komen naar boven. Mijn voorouders hebben zoveel armoede gekend. Dan denk ik: 'Kees, je hebt niets te klagen.' En het doet me veel dat de Schokkers toen niet overal welkom waren. Die geschiedenis herhaalt zich."

Kees Mossel werd geboren in Vollenhove, maar verhuisde kort na de Tweede Wereldoorlog met zijn ouders naar Emmeloord. Hier was een huis beschikbaar. Vader Mossel moest stoppen met vissen door de inpoldering. In de Noordoostpolder kreeg hij een baan bij de rijksdienst die de polder aanlegde.

De grote boeren in de Noordoostpolder waren toen arrogant, in de beleving van Kees Mossel. Ze liepen met de borst vooruit en hun kin omhoog. Ze voelden zich beter dan Kees' vader, de in dialect pratende Schokker visser uit dat kustplaatsje.

Kees worstelde als kind met leesblindheid, maar die beperking werd toen nog niet erkend. Hij kreeg te horen dat hij beter zijn best moest doen. "Maar ik kon het gewoonweg niet, dus ik zat achterin de klas, en ik had altijd het gevoel dat ik minder was. Als er een voetbalelftal moest worden gevormd, werden de zonen van de grootste boeren als eerste gekozen."

Schokker nazaat Kees Mossel uit Emmeloord poseert met een Schokker mop, het koekje dat is vernoemd naar het voormalig eiland. Foto

Marco Bakker

'Het ras der Schokkers was niet welkom'
De overeenkomsten met het lot van zijn Schokker voorouders zijn volgens Kees Mossel overduidelijk. Na de ontruiming in 1859 waren zij niet zomaar welkom in Zuiderzeegemeenten als Kampen en Vollenhove. De burgemeesters van die gemeenten maakten zich zorgen over de kosten voor de opvang van de als armoedig bekendstaande eilanders.

"Een koe moet niet vergeten dat hij ooit kalf is geweest."

In het Algemeen Weekblad verscheen in die jaren een anonieme brief uit Medemblik. De schrijver gaf aan dat hij niets tegen 'die menschen' had. Hij wenste ze 'veel zegen' toe. Maar: "Ziet gij, er is zoo groot verschil tusschen het Noord-Hollandsche ras van menschen en dat der Schokkers".

Net als zijn voorouders werd hij buitengesloten. Zo voelt Kees Mossel dat, nog altijd. "Een koe moet niet vergeten dat hij ooit kalf is geweest. Ken je die uitdrukking? Nou, ik denk daar vaak aan."

'Je kunt leren van de witte, binnenlandse migratiegeschiedenis van de Schokkers'
Programmamaker Nathan de Vries vraagt zich af of hij een gedeelde geschiedenis heeft met de Schokker nazaten. Kan het zijn dat hij als zoon van een Ghanese vader en een Nederlandse moeder, al dan niet bewust oude pijn met zich meedraagt?

"Mensen hebben een plek, een verhaal nodig", verklaart psychiater Forugh Karimi, gespecialiseerd in transculturele psychiatrie. Zelf vluchtte Forugh Karimi op 25-jarige leeftijd samen met haar man uit Afghanistan. Ze was toen vier maanden zwanger. "Als je de plek verliest waar je familiegeschiedenis is geworteld, dan ontstaat er een breuk. En juist door die breuk raak je doordrongen van je sense of belonging. Mensen gaan er naar op zoek, en gaan het idealiseren. Ze houden zich eraan vast."

Psychiater Karimi ziet overeenkomsten tussen de binnenlandse, witte migratiegeschiedenis van de Schokkers en het verhaal van Nathan zelf.

"Jouw vader is vertrokken en heeft je nooit over jouw Ghanese kant verteld. Je kent de verhalen niet. Met het Nederlandse deel van jouw identiteit heb je dankzij jouw moeder een warm contact, maar de andere Ghanese helft is jou afgenomen. Dat móet jou raken. Dat is jouw verdriet."

"Het gaat niet om Ghana, het geografische land in Afrika. Het gaat om Ghana in jou, dat land moet je verkennen."

'Ik kan er nu nog kwaad om worden dat ze toen zo met Schokkers omgingen'
Bij een visrokerij in Brunnepe ontmoet Nathan een groepje Schokker nazaten. In dit buitenwijkje van Kampen kwamen midden negentiende eeuw de meeste Schokkers terecht. Tot op de dag van vandaag zijn hun sporen er te volgen. In een visrokerij, vlakbij de IJssel, treffen Schokker nazaten uit Brunnepe elkaar bijna elke woensdagmiddag.

Indertijd was Kampen gereformeerd en stedelijk. De katholieke Schokkers die van de visserij leefden, waren beslist niet welkom in de stad. Ze mochten hun huisjes alleen herbouwen buiten 'de stadswandeling', zoals de burgemeester toen keek. Die afwijzing werkt nog altijd door.

foto

Eva Vriend