omroep flevoland

Voor Omroep Flevoland onderzoekt de Ghanees-Nederlandse programmamaker Nathan de Vries welke lessen hij kan leren van de oer-Hollandse geschiedenis van het voormalig eiland. In deel 3 gaat Nathan op zoek naar ‘spullen vol betekenis’. In 2025 is Schokland dertig jaar UNESCO Werelderfgoed.

Eenvoudige gebruiksvoorwerpen spelen een grote rol in het leven van mensen die de behoefte voelen om hun familiegeschiedenis beter te leren kennen. Zo koesteren Schokker nazaten de boetnaald of het ondergoed van hun eilander voorouders. Hiermee houden ze de band met hun voorouders levend.

Schokker nazaat Kees Mossel uit Emmeloord heeft altijd de onderbroek bewaard die van zijn voormoeder is geweest. Zijn familie kwam na de ontruiming van Schokland in 1859 in Vollenhove terecht. Ze leiden een zwaar bestaan in armoede.

Zijn voormoeder had geen geld om nieuwe kleding te kopen en verstelde de onderbroek eigenhandig. Kees is nu trots op de onderbroek, die voor hem de veerkracht van zijn Schokker familie symboliseert.

In de tentoonstelling in het Zuiderzeemuseum is de onderbroek te zien van Schokker nazaat Kees Mossel uit Emmeloord. Foto

Marco Bakker

Het kledingstuk uit de familie Mossel is deze winter met ander gebruiksvoorwerpen van Schokker nazaten te bewonderen in de tentoonstelling ‘De ziel van Schokland’ in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. De expositie gaat over de geschiedenis van het eiland en de betekenis die het vandaag de dag nog heeft voor nazaten.

"Als je onderzoek doet naar gewone mensen ben je aangewezen op eenvoudige voorwerpen, omdat ze nu eenmaal amper dure spullen bezaten", zegt historicus en schrijver Eva Vriend die een boek schreef over de geschiedenis van Schokland, Het eiland van Anna. Schokland en de geschiedenis van een thuis. De tentoonstelling in Enkhuizen is mede gebaseerd op haar onderzoek.

"Aan de muren van de eilander huisjes hingen geen exclusieve schilderijen."

"Aan de muren van de eilander huisjes hingen geen exclusieve schilderijen, er stonden geen zeldzame meubelstukken. Maar juist alledaagse dingen kunnen de sleutel vormen tot de reconstructie van een leven,’ stelt Eva. Toen vielen de dingen nauwelijks op, vandaag de dag maken ze het verschil.

Twintiger Bas wil het Schokker verhaal levend houden
In het Zuiderzeemuseum ontmoet programmamaker Nathan de Vries de twintiger Bas de Koning. Hij woont in Utrecht, werkt als gameontwerper én hij is zesde generatie Schokker. De grootouders van zijn oma woonden nog op Schokland en moesten het eiland in 1859 verlaten.

Als hij zijn oma een hand geeft, raakt hij het verleden aan, zou je kunnen zeggen. Bas vindt het een bijzonder idee.

Middenin het openluchtgedeelte van het Zuiderzeemuseum staat een huisje dat voor Bas extra bijzonder is. Het is de woning van zijn Schokker familie die in 1859 bij de ontruiming werd afgebroken, die daarna in het Kamper Brunnepe weer werd opgebouwd, om in de wederopbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog opnieuw uit elkaar gehaald voor een reconstructie in het museum.

"Het voelt heel speciaal om hier te zijn", zegt Bas. Hij weet dat de geschiedenis voor zijn grootmoeder veel betekent, en daarmee voor hem. Hij ziet het als zijn taak om het Schokker verhaal levend te houden, ook omdat je er lessen uit kan leren over bijvoorbeeld de omgang met nieuwkomers. Bas: "Als je dieper kijkt, deuren opentrekt en de dode mussen wakker maakt, dan kun je je verbinden met een verhaal."

Schokker nazaat Bas de Koning in het huisje van zijn voorouders in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Foto

Nathan de Vries

Het Ghanese bankbiljet is nu onbetaalbaar
"Het verhaal van de Schokkers wordt gematerialiseerd in die spullen," stelt historicus Eva Vriend. In gesprek met haar ontdekt podcastmaker Nathan de Vries dat hij zelf thuis ook voorwerpen heeft die hem op zijn beurt met Ghana verbinden, het land van zijn vader; een steentje, een blouse, een potje Ghanees zand. Tot dan toe heeft hij nauwelijks stilgestaan bij de vraag waarom hij die dingen bewaart.

"De spullen bieden de Schokkers houvast", zegt Nathan. "Maar mij ook, snap ik nu beter. Dit is er nog." In zijn appartement in Utrecht staat bijvoorbeeld een rood doosje met munten uit verschillende landen waar hij op vakantie is geweest. Er zit ook een Ghanees bankbiljet in, dat zijn vader ooit aan zijn moeder gaf, toen ze net aan het daten waren.

Zijn vader heeft het ooit vastgehouden en in zijn broekzak meegenomen, toen hij in het vliegtuig van Ghana naar Nederland reisde. Hij heeft het aan Nathans moeder gegeven om indruk te maken. Het is net als met de onderbroek die de Schokker nazaat Kees Mossel van zijn voormoeder bewaart, zegt Eva. "Het gaat niet om het voorwerp zelf, het gaat om het verhaal."